Wszystko o zbożach

Nie da się ukryć, że pola zbożowe są emblematycznym symbolem polskiego lata. Roślina, która towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów jest niezwykle popularna na całym świecie. Jak powszechnie wiadomo – zboża stanowią podstawowy surowiec do produkcji różnego rodzaju mąki. Nie jest to jednak jedyne przeznaczenie tej rośliny. Wykorzystuje się ją również do produkcji paszy, w której ziarna zbóż stanowią podstawę produkcji. Chociaż wydaje się, ze jedynym surowcem otrzymywanym w produkcji zboża jest jego ziarno – będące faktycznie głównym źródłem dochodu z uprawy zbóż – kłosy zboża również są surowcem istotnym w rolnictwie. Siano zbożowe – bo przez nie należy rozumieć wysuszone kłosy zboża – służy do produkcji  snopków oraz bali wykorzystywanych w hodowli trzody chlewnej oraz koni w stajni. Fakt ten sprawia, że roślina ma całkowite zastosowanie w rolnictwie i nie generuje bezużytecznego odpadu – jak ma to miejsce w przypadku pędów wielu innych roślin uprawnych.

Rodzaje zbóż

Rodzaje zboża – nie mylić z odmianami – należy rozdzielić na dwa rodzaje – zboże ozime oraz zboże jare. Różnica pomiędzy rodzajami nie wynika z samej nazwy – choć ma ona odniesienie do ich uprawy. Odnosi się ona do czasu kwitnienia, który przekłada się również na okres zbiorów określany sezonem żniw. Jeśli chodzi o zboża w Polsce – oba rodzaje zboża cieszą się dużą popularnością w uprawie, co wynika z ogólnie dobrych warunków klimatycznych do uprawy zbóż w Polsce.

Zboże jako roślina jest niezwykle wszechstronne. Poszczególne rodzaje zboża można umieścić w obu kategoriach i określenie czy jest to uprawa jara czy ozima zależy od okresu zasiewu.

Zboża ozime

Zboże ozime to rodzaj zboża wysiewanego w okresie jesiennym. Nazwa rodzajowa wynika z tego, że zboże zasiane jesienią wegetuje w ziemi pod warstwą śniegu i zaczyna kiełkować na wiosnę. Taki rodzaj uprawy zboża cechuje się stosunkowo obfitym plonem podczas żniw – pod warunkiem że warunki pogodowe będą sprzyjające i pole uprawne będzie mogło doświadczyć zimy i warstwy śniegu – o co w ostatnich latach niestety trudno. Ideą uprawy zboża ozimego jest przede wszystkim przygotowanie ziaren do procesu wzrostu poprzez proces naturalnej wegetacji ziaren w ziemi, co przekłada się na ich efektywność ich wzrostu. Przy uprawie ozimej kłos zboża jest znacznie mocniejszy niż w przypadku uprawy jarej, co przekłada się na jego siłę wzrostu oraz odporność na wiatry oraz ulewy. Okres żniw zboża ozimego przypada na przełom lipca i sierpnia – zależnie od panujących w danym roku warunków pogodowych. Faktyczny początek żniwowania określa stan kłosa i ziaren zboża i nie da się jednolicie wskazać okresu żniw.

Do zbóż ozimych zaliczają się: jęczmień, pszenica, żyto oraz pszenżyto (mieszanka pszenicy i żyta). Są to zdecydowanie najczęściej spotykane warunki zbóż w polskich uprawach.

Zboża jare

Zboże jare to równie popularne w uprawie zboże w Polsce. Stanowi ono alternatywną formę produkcji zboża i charakteryzuje się późniejszym zasiewem. Zboże typu jarego sadzi się bowiem na początku wiosny. Uprawa zboża jarego umożliwia późniejszy czas zasiewu co dobrze sprawdza się w przypadku pól uprawnych, na których uprawiane były inne rośliny, a ziemia nie była gotowa do ponownego zasiewu przed nastaniem okresu zimowego. Zboże jare charakteryzuje się nieco mniejszą wytrzymałością na szkodliwy wpływ warunków atmosferycznych takich jak deszcz oraz wiatr. W praktyce, zboże jare „kładzie się” o wiele łatwiej co przyczynia się do ryzyka ograniczonego plonu. W praktyce jednak – o ile warunki atmosferyczne na przełomie lata i wiosny są właściwe – zboże jare również przynosi obfite plony i pozwala zebrać obfite zbiory. Okres żniw zboża jarego przypada nieco później niż zboża ozimego – przypada z reguły na drugą połowę sierpnia i początek września.

Jako zboża jare należy rozumieć kolejno: grykę zwyczajną, kukurydzę zwyczajną, jęczmień typu jarego, proso zwyczajne, pszenicę jarą, żyto jare, przenżyto jarę oraz alternatywne dla uprawy zbóż – bobik oraz gorczycę, których uprawa wygląda bardzo podobnie.

 Zboża paszowe

Poprzez zboże paszowe należy rozumieć uprawę zboża bezpośrednio do produkcji paszy. Zboże na paszę charakteryzuje się przede wszystkim mniejszym potencjałem do wykorzystania w produkcji mąki. Zboże dla kur to podstawowe źródło wartości odżywczych, dlatego często wykorzystuje się je w kurnikach. Jako karma dobrze funkcjonuje również zboże dla królików i również jest powszechnie wykorzystywane w alternatywie dla zieleniny, która zwykle żywią się te małe ssaki.

Pasza – wykorzystywanie głównie w hodowli trzody chlewnej – stanowi ogromny odsetek produkcji zboża w Polsce co wynika z ogromnych wartości odżywczych np. dla świń hodowanych celem uzyskania pokaźnych ilości mięsa.

Uprawa zboża krok po kroku

Uprawa zboża rozpoczyna się już na etapie odpowiedniego przygotowania gleby pod uprawę. Mowa tu oczywiście o przeprowadzeniu orki – nierzadko z wykorzystaniem ścierni pozostałej po poprzednim sezonie, która jest naturalnym nawozem dla gleby. Po orce, niezbędne jest również bronowanie podłoża celem poprawienia jego gęstości siewnej. Następnie, zboże jest zasiewane za pomocą specjalnych siewników zbożowych (do sadzenia zboża wykorzystuje się ziarna zaprawione odpowiednim nawozem mający na celu ochronę ziarna przed przegniciem lub wysuszeniem). Gdy zboże wypuści pierwsze kłosy, koniecznie jest również wykonanie odpowiednich oprysków celem zminimalizowania ryzyka wystąpienia rozmaitych komplikacji wynikających z wyrastania chwastów czy chorób kłosa – szczególnie grzybów i niepożądanego powstawania sporyszu. Po odpowiednim przeprowadzeniu całorocznych prac nastaje okres żniw, do których wykorzystuje się specjalistyczne maszyny, czyli kombajny zbożowe.